ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM
Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, bitki topluluğu (flora), hayvan topluluğu (fauna) ile insanları da ihtiva eden ortam ve bunun arasındaki ilişkiye "çevre" denilmektedir. İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.
20 inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir.
ISO 14000 serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlar bütünüdür. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır.
ISO 14000 serisi içinde belgelendirilmesi yapılan standart ISO 14001 Standardıdır. ISO 14001, ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar olan süreçte çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için kılavuzluk yapan bir standarttır. ISO 14001, işletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması, mümkün olduğu durumlarda ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yönetim sistemidir.
Çevre yönetim sistemi standartları oluşturarak, çevresel risk unsurlarının tespit edilmesi, akabinde efektif önlemlerin alınması ve faaliyetlerin çevreye en az zarar verecek şekilde planlanmasına olanak tanır. Herhangi bir ürüne veya faaliyete mahsus olmadığı için, ölçeği ve türünden bağımsız olarak her iş koluna entegre edilebilir bir standarttır.
Çevre yönetim sistemi en anlaşılır ifade ile insanların günlük yaşantıları ve endüstriyel faaliyetleri sonucunda çevreye verdikleri zararı minimalize etmek üzerine kurulmuş sistemler bütünüdür.
Geometrik olarak artan dünya nüfusunun üretime yaptığı baskı sonucunda sanayinin sürekli büyümesi gerekliliğinin, tarımsal faaliyetlerin sürekli tırmanmak zorunda oluşunun, teknolojik devrimin getirdiği yeniliklerin olumsuz sonuçlarının bir kaçını sıralayalım. Hepsinin de sebep sonuç ilişkisi içinde olduğunu göreceksiniz;
- Doğal kaynakların azalması: Artan üretim ile birlikte doğalgaz, petrol, maden gibi tükenebilen kaynakların kullanımları hiç olmadığı kadar artmıştır.
- Ozon tabakasının delinmesi: Doğal kaynak tüketiminin artması ile açığa çıkan zararlı gazlar (ör:karbon monoksit) ozon tabakasında ciddi tahribatlar oluşturmaktadır.
- Küresel Isınma: Atmosferde biriken metan, karbondioksit, su buharı güneşten gelen ışınları absorbe ederek yer yüzü sıcaklığını arttırmaktadır.
- Ormanların yok olması: Küresel ısınma sonucunda ormanlar yok olmaktadır.
- Atıkların artması: Okyanuslarımızda plastik dağları oluşmaktadır.
- Endüstriyel atıkların doğaya bırakılması: Toprak, su ve havaya karışan zehirli atık miktarı artmaktadır.
- Salgın hastalıklar: Yukarıda saydığımız etkenlerin bütünü epidemilere ve pandemilere sebep olabilecek riskler oluşturmaktadır. Ve bunu son dönemde yaşadığımız koronavirus pandemisi ile acı olarak tecrübe etmekteyiz.
Tüm bu sebepler sıralandığında insanlığın doğa ile ilişkisinin nasıl ince bir çizgi üstünde ilerlediği daha net anlaşılıyor. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı dünya ülkelerinin mevcut çevre koruma yasaları ile uyumlu bir şekilde hazırlanmıştır. Bu nedenle her ülkede kolaylıkla uygulanabilir oluşu en önemli özelliğidir.
Günümüzde tehlikeli olarak değerlendirilen endüstriyel atıkların çevreye kontrolsüz bir şekilde salınması, gerekli güvenlik ve sağlık tedbirlerinin alınmaması çevre yönetim sisteminin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Endüstrileşmek olumlu bir tablo çizse de atık yönetiminin yapılmaması ilerleyen süreçlerde tehlikenin dozunun artmasına neden olur.
İnsan ve doğa birbirinden ayrılması imkansız iki kavramdır. İnsanın doğa ile çekişmesi, ilk insanın var oluşuyla başlayıp sürekli değişen, zaman zaman hırçınlaşan, birbirini sürekli tehdit eden bitmek bilmeyen ve son insan yeryüzünden kalana kadar da bitmeyecek olan amansız bir savaş. İlk bakışta bu savaşta sürekli yara alan, kan kaybeden taraf doğa olarak görünse de sonuçları göründüğünden çok farklı. Zira doğaya zarar veren insanoğlu, mızrağı kendisine sapladığının geç de olsa farkına vardı.
Tarım devrimi, sanayi devrimi, teknolojik devrim, hızla artan nüfusa paralel artan gıda ihtiyacı derken doğal kaynakların düşünüldüğü gibi sınırsız olmadığı ortaya çıktığında, sürekliliğin sağlanması için insanlık bir dizi önlemler alması gerekliliğinin önemini kavradı. Bunun sonucu olarak; Çevre Yönetim Sistemleri, Atık Yönetim Planları, ÇED Raporları, Yeşil Yıldız Sertifikaları, Sınırlı Kaynakların Doğru Kullanımı, Geri Dönüşüm gibi onlarca kavram hayatımıza girmiş oldu. Amacımız ISO 14001 çevre yönetim sistemi ile ilgi aklınızdaki soruların yanıtlarını aramak ve detaylı bir şekilde bildiklerimizi aktararak toplumsal farkındalığımızı arttırmaya katkı sağlamaktır.